Ömer Faruk,
bir Amerikan Üniversitesinde hoca. Konusu: İslamiyet. Çeşitli mabetlerde
dolaştıktan sonra, hidayete ermiş. Koyu ve inanmış bir Müslüman. Vahdet
düşüncesine bir parça da Spinoza’dan gelmiş. Fakat asıl mürşidi: Malcom X. Deli
mi, dâhi mi, bilmiyorum. Muhakkak olan şu ki bir Amerikan Üniversitesinde hoca.
Hayatını ilayı kelimetullah’a vakfetmiş, hiç de abuk sabuk konuşmuyor. İslâm’ın
insanlık için tek kurtuluş olduğuna inanıyor. Çağımızın şaşkın aydınlarına
seslenirken Protestan bir Amerikalının bütün kültür mirasına dayanmaktadır. Yani
bu çiçeği burnunda Müslüman, geri kalmış ülkelerin şapşal aydınlarından çok farklı.
Politika, karar vermek mevkii, diyor. Müslüman politikanın dışında kalamaz. Ve sözde
Müslüman ülkelerin gençliğine tavsiyesi “Arapça
öğreniniz”. Mekteplerinizde Arapça okutulmalı. Kendisi, İslâm fıkhı üzerine
çalışmaktadır. İsmini bile bilediğim birçok İslâm fakihinin çağımız insanına
yol göstereceğini iddia etmektedir. 1980’de neşredilmiş nefis bir mülakattan
öğreniyoruz bunları. Konuşmayı yapan Erzurum Üniversitesinde bir asistan. Kaç kişi
okumuş, kaç kişi üzerine düşünmüş. Allah’a malum!
Kimsenin
bilgiye, tefekküre, tarihe tahammülü yok. Marx, tadsız ve ukala bir yol
arkadaşı. Onun yerini Debray’ler, Che Guavera’lar aldı. Silahı kapınca belli
cinayetler işleyecek, kurulu düzeni serseme çevirecek ve kaşla göz arasında iktidara
kurulacaksın. Sol’un bu aceleciliği Müslüman gençliğini de yakalamışa benziyor.
İran’daki inkılap da, Güney Amerika’daki ayaklanmalar gibi meccani bir zafer
sağlayacak ve bütün insanlık takdir-i ilahi sayesinde İslâm’ın üstünlüğünü
temsil edecekti. Aynı sihri düşününce, sosyal meseleler önünde aynı şuursuzluk.
Anlamak istemiyoruz ki hiçbir zafer bedava kazanılmaz. Mucizeler çağında
yaşamıyoruz. Çetin ve sıkıntılı hazırlıklara ihtiyacımız var. İran veya Turan
veya Güney Amerika, uyanıkken görülen birer rüyâdır. Hiçbir inkılâp birikimsiz
olmaz. Hiçbir inkılâp bir ithal metâı değildir.
Ne
kadar yazık! Bir Ömer Faruk’un irfan ve iz’anı ile yarını kuracak Müslüman gençliğimizin
idraksizliğini mukayese edince, yüzümüz kızarıyor. Ömer Faruk İslâm’ı tanımak
için ilk adım Arapça öğrenmektir diyor. Bu ihtiyacı duyan kaç Türk aydını var? Bırakın
Arapça öğrenmeyi, Osmanlıcadan ne haber? 1917’lerde İstanbul Darül Fünûnunda
Arap Edebiyatı okutulmuş. Bağdatlı Müderriszade Mehmet Fehmi efendi derslerini “Arap Edebiyatı Tarihi”
adıyla yayımlamağa başlamış. Cahiliye devrini ele alan birinci cilt dokuz yüz
sayfalık bir hazin. Kapağını açan kaç kişi var? Hazretin hal tercümesini hiçbir
yerde bulamadım. Üstat bizim görmemize, okumamıza imkan olmayan başlıca me’hazları
taramış. Bir Huart’dan, bir Blachére’den daha büyük bir selahiyet. Humeyni’nin
beyanatları varken Fehmi efendiyi kim okur? William Jones’un Muallakat
tercümelerini düşünüyorum. Edward Said’in ithamları geliyor aklıma:
Oryantalistler ajandırlar. Belki doğru. Ama neyin ajanı? Adam Farsçanın
zamanımıza kadar muteber bir gramerini Fransızca olarak kaleme almış, Nâdir Şah
tarihini Voltaire’in diline kazandırmış. Osmanlı Edebiyatının İran ve Arap
edebiyatları içinde çok orijinl bir yeri olduğunu delilleriyle isbat etmiş. Ajan
bu mu? Biz yarım asır önce yazılan bir “Arap Edebiyatı Tarihi”nden habersiziz. Ne
İmrul Kays’ı tanıyoruz, ne Sûk ul Ükkaz’ı. Ajan biz miyiz acaba, Batılılar mı?
Sol’un
yerli şeyhülislamları Saint Simon’u okumayınız diye fetvâlar ısdâr eder, sağ M.
Şemseddin’in “İslâmda Tarih ve Müverrihler”ini unutturmaya çalışır, Fehmi
efendi’nin abide kitabı unutulur ve unutturulurken bu ölü kalabalığın
tecessüsünü hangi İsrafil sûru canlandırabilir. Ömer Faruk elbette ki dikkati
çekmez.
Burke
hakkındaki makaleyi çevirirken bunları düşünüyordum. Burke, kendini korumak
isteyen bir dünyanın peygamberi idi. Yaşıyan ve yaşıyacak olan bir dünyanın.
Tutucu imiş. Sevsinler tutuculuğu! Burke’ün dediği gibi, can-ı gönülden yapılan
her şey güzeldir. Biz hiçbir şeyi can-ı gönülden yapmıyoruz. Onun için
davranışlarımızda ciddiyet ve samimiyet yok. Acaba harfler değişmese, netice
çok mu farklı olurdu? Birim yokluğunun bütün günahını harf inkılâbına
yükleyebilir miyiz? Sanmıyorum. Cezmi Ertuğrul’un “Dil ve Edebiyatı” ile Fehmi
efendinin “Tarih-i Edebiyat-ı Arabiye”si aynı yılda yayımlanmış. Osmanlı büyük
bir savaş içindedir. Her iki eser de yankı uyandırmadan yok olup gitmiş. Pekiyi,
28’lere kadar kimse eğilmemiş mi bu kitablara? Cezmi Ertuğrul da Fehmi efendi
de tanınmamış birer insan. Birincisi intihar etmiş, ikincisinin akıbeti meçhul.
Erol Güngör’ün Hicretin 1500. Yılı münasebetiyle yayımladığı kitap henüz hiçbir
yankı uyandırmadı. Samiha Ayverdi’nin “Kölelikten Efendiliğe” adlı risalesi de
unutulup gitti. Türk toplumunun Sıfat-ı kâşifesi kadirşinaslıktır. Türk toplumunun
ve ölüme mahkum bütün kavimlerin.
Cemil Meriç
Kültürden İrfana
Syf.: 279-281
İnsan Yayınları
İstanbul, 1986
